Рекламны мангас

Жүжигчин Ц.Батхуяг /Амбий/

Энэ реклам дэндэж байна дөө. 22-ийн товчоогоор Улаанбаатар хотруу орж ирэхэд л нээх том том самбарууд дээр хиймэл инээдтэй хүүхнүүд “Тавтай морил”.

Телевизороо асаа реклаам. Радиогоо асаалаа реклаам. Тэгвэл бүх цахилгаан хэрэгслээ унтраа, цонхоо онгойлголоо “Шил авий, шил авий”. Тэгээд цааш нь зуун айл, баянхошуу, их нарангаар Далан давхар явлаа. Их засгаар Алтан өлгий явлаа. Энэ хааш нь явуулах гээд рекламдаад байна аа?

За тэгвэл больёо. Цонхоо хаагаад сонин унших гээд үзээрэй. Ар өвөргүй реклам. Дандаа хямдхан, хямдхан гэсэн рекламууд. Тэр байтугай сонин уншиж байхад гэрийн хаягаар очиж Буудаж үйлчилнэ, Нураана, Нүхэлнэ, Өрөмдөнө, Цоолно Бутална, Тараана. Чингэлтэйд Чөтгөртэй байшин хямдхаан зарна. Чөтгөрийг нь зарах гээд байгаа юм уу? Хямдхан хямдхан гэсэн л үгнүүд.

Сүүлийн үед зурагтын нэвтрүүлэг дундуур сэмхээн реклам гулгуулдаг болсон байна лээ. Жишээлбэл эрүүл мэндийн нэвтрүүлгээр ингэж байгаа юм. Талийгаачид үзлэг хийхэд 1000-ийн архи их хэмжээгээр уусан нь тогтоогдлоо. Зүгээр архи уусан л гэнэ биз дээ. Мянга зянга гээд үнийг нь рекламдаа өгөхөөр чинь өнөө амиа хорлоно гэсэн хүмүүст чинь том реклам болдог юм биш үү?

Гэтэл реклам явуулдаггүй хөтөлбөрийг мэдээллийн хөтөлбөр гэх үү? Тэгвэл бүр горьдсоны гарз болж байгаа юм. Ховордсон ан амьтнаа үржүүлэх тухай нэвтрүүлэг гарч байгаа юм. Тэгэхэд доогуур нь Хөлдөөсөн чоно бөөнд нь авнаа гээд л титр гүйгээл, хөөрхөн зулзагатайгаа зараа гараад ирсэн чинь доогуур нь Зарааны үс ширхгээр нь авнаа. Дээр нь аварнаа, доор нь алнаа гээд л зэрэг орж ирээд хүн яахаа мэдэхээ больж байгаа юм. Үржүүлэх юм уу? Үржүүлчихээд үсийг нь тушаах юм уу? ДОХ ДОХ гээд л сүртэй аргагүй нэвтрүүлэг эхэлсэн хэрнээ доогуур нь бүдүүн, нарийн солонгостой суухад зуучилна. Шоудах залуус байвал шогшоод ир харамсахгүй шүү. Гурван бүсгүй гэрийн хаягаар массаж хийнэ, нэг нь үнэгүй гээд байгаа юм аа. Нэг нь үнэгүй байж байж гурвууланг нь авах гээд байна шд.

Гэтэл сүүлийн үед лам нар хүртэл реклам руу гулгаад орчихсон байна. Ингэж байгаа юм: “UB Palace-ийн концертын их танхимд 3 лам гүнцэг аравнайлна, Ханийн тэнгэр дуудаж, Хараал хийж найдвартай үхүүлнэ”. Заяаны ханьтай нь суулгана. 100%-ийн баталгаа гаргана. Тэр баталгаатай ямар хань вэ?

Одоо энэ чихэнд хоногшсон рекламуудаас болоод хүүхдүүд хүртэл их эвгүй хэлд орж байна. Манай хамгийн том анх хэлд орохдоо “АМ, АМ” гээд байхаар нь энэ ерөөсөө Амбий гэж хэлд орох нь гэж баярлаж байсан чинь “Абжур, Люстер, Вакум цонх” гэж хэлд орсон шд. Дунд хүүхэд маань хүртэл “Наклад диск хадна, дугуй нөхнө” гэж хэлд орсон. Хамгийн бага маань “Эм, Эм” гээд байхаар нь эмээ гэж хэлд орох нь гээд баярлаад байсан чинь “Эмульс, замаска, хөөсөнцөр” гэж хэлд орсон.

Гэтэл Монголчууд бид нар социализмын үед ганцхан рекламтай болоод л байсан байна. “Чанар бол бидний зорилт” энэ бол ерөөсөө голыг нь олоод нийгмээр нь хэлчихсэн байгаа юм. Энд бол төрийн тэргүүн, сэхээтэн, малчин, дээрэмчин, тонуулчин гээд бүгдээрээ хамаарч байгаа юм аа. Жишээлбэл гудамжид тасарч унаад эрүүлжүүлэгдэж байнаа гэдэг нь архаг архичны хувьд бол “Чанартай гударсны” шинж.

Гэтэл сүүлдээ Чингис хаан Оргил рашааныг хэрэглэж, Монфрешийн савласан Өүлэн Үжин сүүнд нугасгүй байсан гээд байгаа юм шүү. Удахгүй Сүхбаатар жанжин Silver гутлын тосоор гоёдог байсан гээд сүнсгүй залах юм байгаа биз.

Монгол улсынхаа тусгаар тогтнолын төлөө халуун амь, бүлээн цусаа урсгаж явсан баатрууд маань хожим нь архины лонхон дээр гэгээн дүрээрээ заларна гэж бодоогүй ч үгүй явсан биз. Ингэж байгаа юм. “Хубилайг хусч хонодог ч юм билүү?”, “Мандухай сэцэн хатанг бөөндье” гээд л “Цогт тайжийг цохичихсон чинь бүр шөнөжингөө зүрх дэлсээд”, “Хар Чингисээр дагнана шүү”. Үгүй одоо бүр Чингис хааныгаа Хар арьстан болголоо шдээ. Ээ дээ энэ реклам нэг л өдөр биднийг залгина шүү!

“ӨӨРЧЛӨХ ҮҮ” буюу Улс төрийн брэндинг

Маркетингийн гуру Al Ries-ийн тодорхойлсноор “Шилдэг брэнд болохын тулд хэрэглэгчийн ой ухаанд ямар нэгэн үгийг эзэмших хэрэгтэй.”

Таны үг ямарваа нэгэн санаа, шинж чанар, нэр төрөл, сегмент, хэрэглэгч эсвэл үнэ гэх мэт маш олон зүйлс байж болно. Хамгийн гол хэрэглэгчийн ой ухаанд тухайн брэндийг төлөөлж чадахуйц энгийн, ганц үгийг л эзэмших хэрэгтэй.

Алдартай брэндүүдийг жишээ болгон сонирхоцгооё.

The real thing – Coca Cola

Unassembled furniture – Ikea

Internet search – Google

Internet videos – Youtube

Expensive coffee- Starbucks

Expensive watch – Rolex

Cheap – Wallmart

Улс төрийн маркетинг ч бүтээгдэхүүний маркетингаас ялгаагүй. Гэхдээ бүтээгдэхүүнүүд зах зээлд эзлэх хувиараа 1 юмуу 2 эсвэл 3-р байрыг эзлэн оршсоор байдаг бол харин улс төрд 2 эсвэл 3-р байр гэсэн ойлголт байхгүй. Нэг бол ялна, нэг бол ялагдана. Ялах, ялахгүй л чухал. Нийт сонгогчдын хэдэн хувийн саналыг авч 2-рт орсон нь сонин биш.

Бүгдээрээ 2000 оны АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийг эргэн санацгаая. Тухайн үед БНН-аас George Bush, АН-аас Al Core нар нэр дэвшин өрсөлдөж байлаа.

Хэрхэн улс төрд амжилт олох вэ? Хэрхэн сонгуульд ялах вэ?

Хүчирхэг брэндийг бүтээснээр л сонгуульд ялж чадна. Улс төрийн хүчирхэг брэндийг яаж бүтээх вэ? Яг л бүтээгдэхүүн борлуулахтай адилхан. Өөрөөр хэлбэл сонгогчдын ой ухаанд ямар нэгэн үгийг эзэмшиж чадсанаар сонгуульд ялж чадна.

Тэгвэл 2000 онд George Bush ямар үгийг эзэмшиж байв?

George Bush – Compassionate conservative

Харин өрсөлдөгч Al Gore ямар үгийг эзэмшиж байв?

Al Gore - ??? Үнэндээ Al Gore ямар ч үгийг эзэмшээгүй байсан.

Түүхийг сөхөх юм бол хүчирхэг, тохиромжтой үгийг сонгогчдын ой ухаанд эзэмшиж чадсан нэр дэвшигчид амжилтад хүрч ерөнхийлөгч болж байсан байна. АНУ-ын урьдны ерөнхийлөгчдийн эзэмшиж байсан үгийг харцгаая.

Bill Clinton – It’s the economy, stupid

Ronald Reygan – Supply side economics

Эцэг George Bush – No new taxes

Харин буруу, зохисгүй үгийг хэрэглэгчийн ой ухаанд эзэмших гэж оролдвол хэрхэн бүтэлгүйтэж болохыг доорх жишээнүүд харуулна.

Walter Mondale – I’ll raise taxes

Barry Goldwater – Extremist

Харин өнгөрсөн 2008 оны АНУ-ын сонгуулиар хэн ямар үг эзэмшиж байсныг эргэн санацгаая.

Hillary Clinton – Experience

Barack Obama – CHANGE we can believe in

Мэдээж Barrack Obama-ийн эзэмшиж байсан үг тохиромжтой байсан. Бүхий л хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд “Бид өөрчлөх цаг ирлээ” хэмээн шуугицгааж байв. Энэ үед Hillary Clinton өрсөлдөгчөөсөө давж гарахаар шинэ үгийг эзэмшиж эхэлсэн байна. Тэр үг нь:

Hillary Clinton – Countdown to CHANGE

Гэвч хэтэрхий оройтсон байлаа. Hillary Clinton өрсөлдөгчийнхөө аль хэдийн эзэмшсэн үгийг өөрийн болгох гэж оролдсон нь алдаа байв. Өнөөдөр АНУ-ын ерөнхийлөгч хэн болсныг, хэн нь оновчтой үг сонгогчдын ой ухаанд эзэмшсэнийг та бид мэдэх билээ.

Ц.Элбэгдорж – ӨӨРЧЛӨХ ҮҮ

Н.Энхбаяр – Эх орны хишгийг өгүүлнэ

Өнгөрсөн 5.24-ны өдөр болж өнгөрсөн МУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгууль өнөөдөр хүн бүрийн ярианы гол сэдэв болж байна. Нэр дэвшигч Ц.Элбэгдорж сонгуулийн сурталчилгааныхаа турш “ӨӨРЧЛӨХ ҮҮ” гэсэн үгийг ашиглаж байсныг бид бүхэн мэднэ. Тэрээр сонгогчидтой хийсэн уулзалт бүртээ, тавьсан илтгэл бүртээ, өгсөн ярилцлага бүртээ “ӨӨРЧЛӨХ” гэсэн сэдэв дээр төвлөрч байлаа. Тэрээр энэ үгээр өөрийн брэндийг бүтээсэн бөгөөд сонгогчдын, нийгмийн ӨӨРЧЛӨХИЙГ ХҮССЭН ГАЛЫГ ӨРДӨЖ ӨГСНӨӨРӨӨ энэ удаагийн сонгуульд ялсан байх магадлалтай.

Харин нэр дэвшигч Н.Энхбаярын эзэмшиж байсан үг нь миний бодлоор тийм ч тохиромжтой үг биш байсан. Мөн нэр дэвшигч Н.Энхбаяр нэг үгэн дээрээ төвлөрч чадаагүй нь ялагдах шалтгаануудынх нь нэг болсон байх магадлалтай.

Миний бие энэхүү бичлэгийг аливаа улс төрийн хүчин, аливаа нэг хүнийг дэмжих зорилгоор бичсэнгүй. Харин маркетингийн өнцгөөс болж өнгөрсөн үйл явдлыг дүгнэн бичлээ.

Ингээд шинэ ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж “Монголын нийгмийг сайн тал руу нь ӨӨРЧЛӨХ” л үлдлээ.

1-2-3 Стратеги

Стратеги бол стратеги. Тактик бол тактик. Стратеги хэзээ ч өөрчлөгдөх ёсгүй. Харин тактик шинэ санаа, шинэ бодлого, шинэ боломжуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд өөрчлөгддөг байх ёстой. Гэвч сүүлийн жилүүдэд компаниуд маркетингийн тулалдаанд ялахын тулд өөрсдийн стратегиа өөрчилж байна. Хамгийн сүүлийн үеийн жишээ бол General Motors юм. Урьд нь General Motors зөв стратегийг баримталж байлаа. Chevrolet хямд үнэтэй, Pontiac залууст зориулсан, Oldsmobile өндөр технологитой, Buick хижээл насныханд зориулсан, Cadillac өндөр үнэтэй автомашин байлаа.

Харин өнөөдөр General Motors-д бүх зүйл буруугаар эргэсэн байна. Хэн ч General Motors-ийн брэндүүд ямар сегментэд чиглэж байгааг мэдэхээ больжээ.

GM-ийн хямд үнэтэй автомашин юу вэ? Saturn уу, Chevrolet уу?

Chevrolet, Pontiac, Buick брэндүүдийн ялгаа нь юу вэ? Саяхнаас эдгээр брэндүүд хоорондоо нэрээрээ л ялгагдахаар адилхан загвартай, адилхан үнэтэй автомашинуудыг үйлдвэрлэж эхэлсэн байна. Олон нэр төрөлд үйл ажиллагаа явуулдаг компани 1-2-3 гэж нэрлэгддэг техникийг хэрэгжүүлснээр амжилттай ажилладаг.

1. Хямд үнэтэй брэнд

2. Дундаж үнэтэй брэнд

3. Өндөр үнэтэй брэнд

Өнөөдөр АНУ-д хамгийн их автомашиныг борлуулж буй компани бол Toyota. Өнөөдөр Toyota 1-2-3 техникийг дараах байдлаар хэрэгжүүлж байна.

1. Scion

2. Toyota

3. Lexus

Хүчирхэг брэндийг бүтээхийн тулд сегмент бүрт зориулан, тус тусдаа ангид төвлөрсөн брэндүүдийн бүтээх хэрэгтэй. Энэ стратегийг хэрэгжүүлж чадсан брэндүүд зар сурталчилгаанд их хэмжээний мөнгийг зарцуулж, хямд үнээр хэрэглэгчдээ татах шаардлагагүй байдаг.

Toyota хоорондоо ялгарч чадсан брэндүүдийг бүтээснээр өнөөдөр ялалтад хүрээд байна. 2005 онд борлуулсан машин тус бүрт Scion $284, Toyota $422, Lexus $875 зарцуулсан байна. Харин Buick $751, Saturn $1012, Saab $2116 зарцуулжээ.

1-2-3 техникийг ашиглан амжилтад хүрсэн жишээнүүдээс дурьдвал:

Шар айрагний зах зээлд:

1. Busch

2. Budwieser

3. Michelob

Хувцасны зах зээлд:

1. Old navy

2. Gap

3. Banana Republic

Үнэ бол компани ялгарсан брэндүүд бүтээх цорын ганц арга зам биш юм. Та насны ангиллаар брэндүүдээ хооронд нь ялгаруулж чадна.

MTV бол өсвөр насныханд зориулсан суваг, VH1 бол насанд хүрэгчдэд зориулсан суваг юм.